«عشق به شاعری عشق به خواندن شعر است»

با توجه به این که این دوره چهارمین دوره برگزاری جشنواره است، سطح آثار دریافتی را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

«همچون تمام جشنواره‎ها در چهارمین جشنواره شعر نیاوران آثار معمولی و تقلیدی زیاد بود، که در داوری رتبه‎ای نمی‎آورد.  معمولا این گونه اشعار کار شاعران تازه کار و یا  کسانی که دل خوش به کارهای معمولی هستند. اما کارهای متمایز و برجسته هم خوشبختانه کم نبود. یعنی این طور نبود که این اشعار انگشت شمار باشد. تعداد زیادی کارهای خیلی خوب داشتیم که در نهایت هیئت داروان از میان آنها دست به انتخاب زد. در این جشنواره بعضی از آثار هم بسیار قوی بود.  من حتی نگاه تازه‎ای از برخی شاعران در بخش غزل و قصیده دیدم که با سبک‎های معمول این قالب‎های شعری متفاوت بود. از این نظر برایم جالب بود.»

این کارها تا چه حد نماینده شعر امروز است؟

«من به شعر امروز به عنوان یک پدیده مستقل نگاه نمی‎کنم. به باور من  شعر امروز برآیند همه شعرهای خوب و خلاقانه‎ای است که این روزها سروده می‎شود. نمی‎توانیم یک جریان خاص، یک مکتب خاص را برایش در نظر بگیریم. آنچه که با آن رو به روییم فقط شعر امروز است. ما امروز در شرایطی قرار گرفته‎ایم که آن رقابت‎ها و جدال‎های بیهوده که درباره این سبک یا آن سبک، این جریان شعری و یا  آن جریان شعری وجود داشت دیگر وجود ندارد. حتی گاهی در گذشته بر سر قالب‎های شعری بحث و جدل وجود داشت،  مثلا می‎گفتند که موزون شعر گفتن دیگر روزگارش گذشته یا بعضی می‎گفتند که شعر منثور اصلا شعر نیست، این جدال‎ها دیگر دوره‎اش تمام شده و شعر امروز ما به نظرم به این پختگی رسیده که بتواند همه گروه‎های مختلف شعری را در کنار هم به رسمیت بشناسد، آنها را تحمل و ارزیابی کند. یعنی هر شیوه شعری را با معیارهای خودش ارزیابی کند. به همین دلیل هم در داوری بخش کلاسیک این جشنواره تحولات زبان شعری  و نگاه شعری که در قالب‎های موزون اتفاق افتاده در آثار کاملا دیده می‎شد.»

در مقایسه با جشنواره‎های پیشین آیا در کیفیت آثار تغییر چشمگیری مشاهده کردید؟

«خوشبختانه در مقایسه با دوره‎های قبل شعر بد و ضعیف تقریبا نداشتیم. شعر معمولی، متوسط و تکراری داشتیم ولی شعر بسیار بد ضعیف تقریبا نداشتیم. شاید در میان این همه شعر سه چهار مورد شعر ضعیف داشتیم. این امر خیلی خوب است و نکته دیگری که می‎بایست به آن اشاره کنم این است که ما در این دوره نسبت به دوره قبل اشعار خلاقانه زیادی داشتیم. یعنی اگر چه شعرهای معمولی و تکراری داشتیم اما تعداد شعرهای خلاقانه هم خوشبختانه زیاد بود. من البته از دوستان توقع داشتم که شعرهای معمولی و متوسط را جدا کنند که در داوری نهایی کارمان تا این حد هم به لحاظ کمی و هم کیفی سنگین نشود. من شعرها را وزن کردم نه کیلو و هفتصد گرم شعر برای ما فرستاده بودند. این را دوست دارم در مصاحبه بنویسید. خیلی مقدارش زیاد بود.»

به باور حضرت عالی برگزاری این جشنواره‎ها چه تاثیری در پیشرفت شعر دارند؟

 «درست است که جشنواره‎ها رقابت و انگیزه ایجاد می‎کنند، اما اگر فقط به برگزاری جشنواره بسنده شود تاثیر آنها بسیار گذراست. خیلی چهره‎ها بودند که آمدند در جشنواره‎ها و درخشیدند و بعد هم به سراغ کار خودشان رفتند. یعنی در جریان شعری ماندگار نشدند. به نظرم اگر هدفمان این است که جشنواره‎ای موفق باشد باید دو کار انجام دهیم. نخست این که در دوره برگزاری جشنواره جلسات علمی و نقد و بررسی اشعار  و نه کارگاه‎های تشریفاتی برگزار شود. این جلسات می‎بایست دربرگیرنده مباحثه با داوران و تبادل تجربه با آنها  باشد. همچنین باید تلاش کرد تا توجه رسانه‎ها به مسائلی که پیرامون شعر مطرح است جلب شود. دوم اینکه جشنواره در طول سال استمرار داشته باشد. ارتباط مستمری با شاعران وجود داشته باشد. خوشبختانه این بخش در فرهنگسرای نیاوران وجود دارد که از جمله می‎توان به «سه‎شنبه‎های شعر نیاوران» اشاره کرد. اما بخش دیگر یعنی بحث‎های جدی نظری، تئوریک و تحلیل شعرها است که باید با توجه ویژه دنبال شود. به عنوان مثال ما در این جشنواره به شعرها‎یی برخوردیم که با اینکه شعرهای خوبی به نظر می‎رسیدند اما تکراری و تقلیدی بودند. باید  دلایل تقلیدی و تکراری بودن اشعار را بررسی کنیم. به این ترتیب شاعران جوان ما تجربه سرایش اشعار تکراری نخواهند داشت. اگر این کارها در کنار جشنواره انجام گیرد در رشد و پیشرفت شعر حتما تاثیرگذار خواهد بود.»

برای آن که شعر به جایگاه شایسته خود دست یابد چه اقداماتی را باید انجام داد؟

«به نظر من شعر امروز ما جایگاه شایسته‎ای دارد. مهم‎ترین اقدامی که ما می‎بایست انجام دهیم این است که بتوانیم چیزهایی را که شعر نیستند به مردم معرفی کنیم. چون متاسفانه تعداد این گونه آثار بسیار زیاد است. افراد زیادی وجود دارند که هم در جلسات شرکت می‎کنند و در مطبوعات صفحه ادبی دارند، در  محافل ادبی هستند و چیزهایی درباره شعر می‎گویند که هیچ ربطی به شعر ندارد و یک چیزهایی را به عنوان شعر عرضه می‎کنند که شعر نیست. متاسفانه شبه شعر و شبه منتقد و شبه استاد خیلی زیاد داریم یا حتی شبه نظریه. شاید بی اغراق از هر 100 کتاب شعری که منتشر می‎شود یکی به معنای واقعی کتاب است.  99% کتاب‎هایی که تحت عنوان کتاب شعر منتشر می‎شوند بدون تردید هیچ چیزی نیستند. نه این که کتاب شعر ضعیف باشد. اصلا شعر نیستند. به باور من  بهترین راه شناسایی و معرفی این دست از آثار این است که جلسات ادبی و مجامع ادبی جدی تشکیل ‎شوند و درباره این کتاب‎های بد و شاعرانی که به خیال خود شاعرند ولی در واقع عمرشان را تلف می‎کنند، صحبت شود. همچنین این جلسات باید به نقدهای نادرست و غیر علمی که امروز متاسفانه در حوزه شعر رایج شده‎اند و نیز درباره اصطلاحات و تعابیر و جملات مشهوری که سرزبان‎هاست و همه به صورت غلط به کار می‎برند بپردازیم. اگر درباره این چیزها بحث کنیم  به نظر من شعر جایگاه اصلی خود را بازمی‎یابد. یعنی جنس‎های اصلی، خوب و قابل شنیدن و نیز خلاقانه جایگاه خود را پیدا می‎کند. امروز متاسفانه شرایط به گونه‎ای است که دست کم در حوزه کتاب شعر آبروی کتاب رفته است. در شرایط کنونی هر کسی که سر سوزن ذوقی دارد و کمی حوصله و پیگیری و پر رویی دارد، یا حتی آنها که پول زیادی دارند ده دوازده کتاب چاپ کرده‎اند. در چاپ کتاب شعر باید به شدت وسواس داشت که متاسفانه امروزه  این طور نیست. به نظر من یکی از راه‎های اصلی که شعر به جایگاه شایسته خود برسد این است که جنس‎های تقلبی و دروغین معرفی شود. ما وظیفه داریم همان طور که کار خوب را معرفی می‎کنیم کار بد را هم معرفی کنیم. امروز جنجال‎هایی در شبکه‎های مجازی شکل گرفته و برخی صفحات مجازی حتی با تعداد بالای دنبال کننده  اشعار تقلبی را به مردم عرضه می‎کنند. ما باید  اینها را معرفی کنیم. کتاب‎های شعری که مثلا به چاپ بیست و چهارم رسیده است، یا مثلا پنج گانه‎های فلان و ... باید درباره اینها بحث شود و به مخاطبان بگوییم این اشعار شعر واقعی نیستند.»

به عنوان یک شاعر توصیه شما به افرادی که می‎خواهند شعر بگویند چیست؟

«من تجربه شخصی خودم را در اختیار شاعران جوان و کسانی که می‎خواهند در این را گام بردارند عرضه می‎کنم. اولا در دور ریختن شعر بی رحم باشید. شعر گفتن مثل تمرین خوشنویسی است باید صدها صفحه سیاه شود تا یک صفحه عرضه کنیم.  هر چیزی که روی کاغذ نوشتیم به عنوان شعر عرضه نکنیم. برای عرضه شعر شتاب نداشته باشیم. نکته دیگر اینکه باید صد برابر بخوانیم و یک برابر بنویسیم. اگر بنده ده صفحه نوشتم پیش از آن باید ده هزار صفحه مطلب خوانده باشم. شاید ده هزار صفحه اغراق باشد اما دست کم باید هزار صفحه خواند تا یک صفحه نوشت. نمی‎شود که من بگویم من شاعرم ولی مثلا صد کتاب شعر نخوانده‎ام. صد کتاب شعر و  نه صد شعر. نمی‎شود ادعا کنم که من شاعرم بعد چهار غزل، رباعی و شعر سپید نخوانده‎ام. ما باید مجموعه‎های منتخبی که بزرگان ما در حوزه شعر فراهم کرده‎اند از جمله فروغ فرخزاد، دکتر مرتضی، کاخی دارد. محمد حقوقی و ... را بخوانیم.  نمی‎شود کسی مدعی شاعری باشد و کارنامه شعری گذشته را نخوانده باشد. نه گذشته خیلی دور، همین روزگار خودمان را. متاسفانه برخی از جوانان ما حتی نام برخی از بزرگان این حوزه را هم نشنیده‎اند. نمی‎شود کسی بگوید من شاعرم و منابع اصلی ما را مثل شاهنامه، مثل قرآن کریم را، مثل نهج‎البلاغه را، مثل مثنوی معنوی را، بوستان را یک بار هم ورق نزده باشد. با بی سوادی و محدود بودن دایره واژگانی و با بازی اینترنتی و صفحات مجازی چهره‎های جنجالی کسی شاعر نمی‎شود. بهترین محک شاعری و عشق به شاعری مطالعه است. اگر کسی عشق به خواندن ندارد و شعر دیگران را به تکلیف و اجبار می‎خواند این فرد شاعر نیست. به نظر من نباید عمرش را تلف کند. عشق شاعری هم عشق به شعر گفتن نیست، عشق به شعر خواندن است. اگر کسی از خواندن شعر لذت نمی‎برد و انسی با کتاب‎های شعر و کتاب‎های اشعار خوب ندارد باید این حوزه را رها کند عمرش را صرف کار دیگری بکند. اگر فردی بتواند چهار کلمه را موزون کند و دو سطر زیر هم بنویسد مسلما شاعر نیست. شاعری عشق می‎طلبد آن هم عشق به خواندن.»  

جناب آقای امینی ممنون از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.